czwartek, 8 sierpnia 2013

Ciekawostki. Fontanna Neptuna w Gdańsku

Fontanna Neptuna w Gdańsku
Źródło: Lusia57
Zbudowana na początku XVII w. i przez setki lat zasilana wodą z wiader wnoszonych na poddasze Dworu Artusa. Przetrwała wojnę dzięki pomysłowości osób, które chciały ją uratować - Neptun został wywieziony, a pozostałe elementy zamurowano wewnątrz basenu. Mowa o Fontannie Neptuna w Gdańsku. Obiekcie, którego mijamy niezwykle często, ale nie zawsze znamy jego historię.



Czy wiesz, że:
  • W 1536 r. z racji na pogarszający się stan sanitarny w Gdańsku wynikający z marnej jakości wody pitnej mieszkańcy i zarządcy miasta postanowili przeprowadzić szereg inwestycji w Gdańską infrastrukturę wodną.
  • Ówcześnie woda była doprowadzana kanałem Raduni oraz Potokiem Siedleckim częściowo w otwartych kanałach, a częściowo zamkniętych w dębowych rurach łączonych metalem.
  • W 1536 r. Zygmunt I Stary (ten od błazna Stańczyka i Bony Sforzy) wydał zgodę na dołożenie do wód pitnych wód z jeziora Jasień (ówcześnie Nenkau) oraz wybudowanie kunsztu wodnego na przeciwko Bramy Wyżynnej.
  • Kunszt wodny (po więcej informacji na jego temat zapraszam do linków na dole) to po prostu ówczesna stacja pomp, która podnosiła ciśnienie wód prowadząc je w pełni zamkniętym torem do 594 studzien na terenie Gdańska.
  • Jedną z tych 594 studzien była też drewniana studnia z fontanną stojąca opodal miejsca dzisiejszej fontanny Neptuna (poprzednia znajdowała się kilkanaście metrów dalej w kierunku Motławy).
  • W 1606 r. powstał pomysł by studnię lepiej ozdobić i dołożyć figurę Neptuna - tak miała powstać Studnia Neptuna. Inicjatorem tej budowy był Bartłomiej Schachmann, burmistrz Gdańska.
  • Projekt fontanny po siedmiu latach, w 1615 r. stworzył Abraham van den Blocke - ten sam, który zaprojektował m.in. Złotą Bramę oraz fasadę Dworu Artusa.
  • Modelem rzeźby zajęli się Peter Husen i Johann Rogge - choć pierwotnie również i samą rzeźbą miał się zająć Abraham - nie podołał jednak zadaniu.
  • Fontanna stanęła już w dzisiejszym miejscu - bardzo dokładnie wybranym. Fontanna Neptuna stanęła w osi wejścia do Dworu Artusa oraz w osi zarówno ulicy Długiej jak i Zielonej Bramy (kończącej Długi Targ).
  • Wycięty fragment obrazu
    "Alegoria handlu Gdańskiego" Izaak van den Blocke
    z widoczną "fałszywą" fontanną Neptuna

    źródło: Ratusz Gdański
  • Na suficie Sali Czerwonej w Ratuszu Gdańskim znajduje się obraz brata architekta - Izaaka van den Blocke, w którego dolnej części znajduje się przedstawienie dzisiejszej Fontanny Neptuna, które jest jednak zupełnie inne niż w rzeczywistości. Dlaczego? Obraz namalowano w 1608 r. ale Fontanna stanęła dopiero w 1633 r. - Izaak malował "przyszłość" na podstawie swoich wyobrażeń.
  • Figura Neptuna waży 650 kg.
  • Pierwotnie zbiorniki na wodę umieszczone były na poddaszu Dworu Artusa. Woda z opisanego wyżej kunsztu miała zbyt małe ciśnienie. Wodę wnoszono ręcznie wiadrami na poddasze skąd rurami w filarze pomiędzy wielkimi oknami a później pod chodnikiem docierała do fontanny.
  • Według niektórych źródeł (Encyklopedia Gdańska) zbiorniki znajdowały się również w Ratuszu Głównego Miasta.
  • Prace zakończono jeszcze w latach '20 XVII w. - niestety instalacja przeciekała, Abraham zmarł, a głowę zaprzątała wojna trzydziestoletnia. W efekcie woda po raz pierwszy popłynęła do i z Fontanny 9 października 1633 r. - 18 lat po odlaniu figury, która przez ten czas nie zdążyła pokryć się patyną.
  • Uroczysta inauguracja odbyła się 23 marca 1634 r. (za: Encyklopedia Gdańska).
  • Fontanna była kolorowa :) Figura była zielona, trójząb oraz muszla w lewej ręce złocone, elementy kamienne czarne (tak jak dzisiaj) z jasnymi dodatkami, a ogrodzenie czerwone.
  • Fontana w początkowym okresie była czynna tylko w niektóre dni - od Wielkanocy do 29 września ale tylko we wtorki i czwartki (12:00-13:00) oraz niedziele (11:00-12:00).
  • Napełnienie wody starczało na godzinę działania fontanny.
  • Napełnianie wody było jedynym sposobem na uruchomienie fontanny aż do połowy XIX w., kiedy zainstalowano w Gdańsku wodociągi - czyli przez 200 lat.
  • Bezpośrednio przed II Wojną Światową wymontowano z rzeźby cenniejsze elementy i wywieziono z Gdańska. Czaszy i wszystkich figur nie udało się wywieźć - zamurowano więc je w basenie fontanny. Całość wyglądała więc jak okrągły katafalk.
  • Po wojnie nie udało się odnaleźć trójzębu oraz płetwy konia morskiego (błędnie uznawanego za listek figowy - mimo, że pełni tą samą funkcję). Uszkodzeniu uległa zamurowana w fontannie czasza i część rzeźb. Trzon również zaginał (podobno został zatopiony w jednym z oliwskich stawów). Sama figura została odnaleziona w miejscowości Parchowo (koło Bytowa).
  • Ogrodzenie zostało odnalezione w gruzach obok Bazyliki Mariackiej (przeczytaj o wieży widokowej w Bazylice Mariackiej).
  • Po wojnie odrestaurowano całość i próbnie uruchomiono w 1954 r. - niestety próba okazała się nieudana. Ostateczne uruchomienie nastąpiło dopiero 22 lipca 1957 r.
  • Trud technicznej odbudowy instalacji wodnych fontanny wzięli na siebie pracownicy ówczesnej Stoczni Gdańskiej.
  • Pierwotnie Neptun miał przyrodzenie zasłonięte płetwą konia morskiego. Element ten zaginął jednak w trakcie wojny. Był odtwarzany, ale ponownie kradziony. Problem zniknął dopiero gdy do jego produkcji zastosowano delikatne tworzywo, które przy silniejszym oderwaniu rozpada się w rękach. To skończyło serię kradzieży.
  • Wacław Rasnowski, wieloletni renowator i opiekun gdańskich fontann wspomina kiedy poirytowany kolejnym pytaniem o brak "listka figowego" odparłPanie, w Sopocie w Teatrze Leśnym były teraz wybory Miss Polonia, prawda? (a rzeczywiście akurat było tuż po nich), więc kandydatki przywieźli pod fontannę do zbiorowego zdjęcia. Wszystkie piękne, kuso odziane. I jak Neptun zobaczył stado takich ślicznych dziewczyn, a to przecież kawał chłopa jest, to wpadł w taką ekscytację, i jak mu ta płetwa, panie, prysnęła, to dwa tygodnie jej po dachach szukaliśmy. Niestety dotąd jej nie znaleźliśmy, więc trzeba zrobić nową. Dwa dni później już wszyscy przewodnicy opowiadali swoim wycieczkom jak to płetwy Neptuna po dachach szukaliśmy. I tak się rodzą legendy.
  • W sezonie zimowym 2011/2012 fontanna przeszła ostatnią renowację - w tym czasie Neptuna nie było na swoim miejscu. Renowacja kosztowała 1.6 mln złotych.
  • Podczas tej renowacji na cokole pod figurą zamontowano kapsułę pamięci, w której zdeponowano srebrną monetę wybitą z okazji Euro 2012.
  • W trakcie samej imprezy do wewnątrz ogrodzenia i na samą fontannę wchodzili kibice różnych narodowości niszcząc niestety część efektów prac renowatorskich.
  • Dzisiaj misa Neptuna jest czarna - zgodnie z pierwotnym projektem, choć przez wiele dziesięcioleci była szara.
  • Gdański Goldwasser
    źródło: Marie-Lan Nguyen
  • Jedna z gdańskich legend opowiada o tym jak powstała słynna gdańska nalewka o nazwie Goldwasser. Goldwasser to likier ziołowo-korzenny pierwotnie oparty o mieszaninę ponad 20 ziół. W środku pływają płatki 22-23-karatowego złota.
  • Legenda głosi, że to Neptun oburzony marnotrawstwem wykazywanym przez osoby wrzucające do Studni monety uderzył z wielką siłą trójzębem w wodę i rozbił złoto moment w drobne płatki, które zanurzone są w ziołowym likierze Goldwasser.
  • Pomysł i recepturę opracował holenderski imigrant, który przybył do Gdańska w XVI w.
  • Na Google Street View na dzień pisania tego posta na widoku satelitarnym (widok 90 stopni) widać Fontannę na swoim miejscu - natomiast na widoku 45 stopni zdjęcie jest zrobione w czasie, w którym trwał remont fontanny - widać więc wyłącznie pusty cokół.

Fontanna Neptuna znajduje się na ulicy Długi Targ, niedaleko ulicy Długiej przed wejściem do Dworu Artusa. Dokładną lokalizację prezentuje moja mapa atrakcji turystycznych Pomorza.


Mniej poważne choć ciekawe - Harlem Shake przy Neptunie




Dalsze informacje:
http://www.rzygacz.webd.pl/index.php?aid=424 - Więcej na temat Kunsztu wodnego
http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Odkrywamy-tajemnice-fontanny-Neptuna-n70517.html - Zdjęcia z historii Fontanny
http://fotopolska.eu/Gdansk/b3125,Fontanna_Neptuna.html - Zdjęcia fontanny w różnych momentach historycznych


Brak komentarzy :

Prześlij komentarz

Twój komentarz zostanie zweryfikowany aby uniknąć na stronie treści niezgodnych z prawem. Daj mi na to chwilę :) Dziękuję :)