Ciekawostki. Kolegiata Kartuska czyli kościół w kształcie trumny

Kolegiata Wniebowzięcia
Najświętszej Maryi Panny
w Kartuzach
źródło: Wikipedia

Kościół w kształcie trumny, trupia czaszka na jednej ze ścian, biały anioł śmierci latający w środku i zakon o najsurowszej regule w katolickim świecie. Opodal refektarz a w jego podziemiach niespodzianka. No i na końcu jeszcze świadomość, że nazwa zakon kartuski pochodzi od nazwy wsi - ale nie od polskiej wsi Kartuzy, w której dzisiaj jesteśmy ale od .... no właśnie :) Zapraszam do lektury :)




Czy wiesz, że:

• Dzisiejsza kolegiata powstała na przełomie XIV i XV wieku ale najbardziej rozpoznawany dach w kształcie trumny oraz barokowy hełm wieży uzyskał w latach 1731-1733.
• Sama budowa trwała 20 lat.
• Budynek kościoła powstał jednocześnie z całym kompleksem klasztornym - mieścił się tutaj zakon męski objęty pełną klauzulą milczenia.
• Zakon kartuzów uważany jest za zakon o najbardziej surowej regule spośród wszystkich zakonów katolickich.
• Nazwa "Zakon kartuzów" pochodzi od miejscowości, w której powstał zakon lecz nie chodzi tu o miejscowość Kartuzy - a miejscowość La Grande Chartreuse (Wielka Kartuzja) we Francji. To tam w 1084 założono pierwszy zakon kartuzów i to ten zakon założył klasztor w Polsce w 1380 r. we wsi, którą teraz nazywamy "Kartuzami". Więc to miasto wzięło nazwę od klasztoru a nie odwrotnie.
• Zakon kartuzów zostaje przedstawiony w filmie Wielka Cisza (Into Great Silence) w reżyserii Philipa Gröninga w 2005 r. na podstawie macierzystego klasztoru w La Grande Chartreuse.
• Maksymą tutejszych zakonników było zdanie łacińskie memento mori (pamiętaj o śmierci) a sugestywnie nawiązywał do tego zachowany do dzisiaj dach kościoła w kształcie wieka trumny.
• Pełny zespół klasztorny obejmował kościół (dzisiejsza kolegiata), osiemnaście eremów (pozostał jeden), refektarz (pozostał do dziś) oraz budynków gospodarczych, takich jak spichlerz, młyn, piekarnia, słodownia, browar, stajnia, dom rybacki oraz dom pożarny.
• Wewnątrz znajduje się gotycki ołtarz z 1444 roku (w tym samym roku w bitwie pod Warną zginął król Polski i Węgier Władysław Warneńczyk, który miał u nogi sześć palców). Ołtarz ten jest jednym z najstarszych i najcenniejszych zabytków sztuki gotyckiej na Pomorzu.
• Ołtarz, który oglądamy do dzisiaj to tylko fragment oryginalnego ołtarza - losy pozostałych części pozostają nieznane.
• Poza ołtarzem znajdziemy wewnątrz również barokowe stalle (czyli ławy [tu: drewniane] ustawione w prezbiterium, poprzedzielane w pojedyncze siedziska jako miejsca dla dostojnych duchownych i znamienitych gości). W stallach w kolegiacie znajduje się łącznie 43 siedziska.
• Pojęcia stalli nie należy mylić ze stelami (czyli pomnikami nagrobnymi w formie pionowej płaskorzeźby w wysokości kilkudziesięciu centymetrów) ani Stellami (czyli dziewczynami noszącymi imię Stella).
• Ściany prezbiterium obite są flandryjskim kurdybanem z 1683 r. Kurdyban to garbowana, barwiona a następnie obwicie zdobiona skóra cielęca, kozia lub owcza.
• Pierwotnie wykonane w XVII w. kurdybany dla zakonu kartuzów składały się z 60'ciu pól o wymiarach 70 x 100 cm każde. Do dziś zachowały się 42 pola połączone w dwa zestawy o wymiarach 3 x 5 metrów umieszczone po obu stronach ołtarza.
• Według Wikipedii wykonanie jednego kandelabru kosztowało 4.5 florena - brak jednak źródła tej informacji a sama cena wydaje się być niedoszacowana - według siły nabywczej 4.5 florena z roku 1680 będzie mieć siłę nabywczą ok. 50 euro z 2012 r.
• Obok kościoła znajduje się mały budyneczek - zwany eremem. W takich domkach mieszkali niegdyś kartuzcy zakonnicy - był to znak rozpoznawczy zakonu kartuzów. Zachowane eremy widoczne są w wielu innych kompleksach klasztornych tego zakonu - a pierwotnie były we wszystkich.
• Na ścianie zewnętrznej zachował się gnomnik czyli zegar słoneczny ozdobiony trupią czaszką. Zegar jest jednak bardzo późny - pochodzi z 1953 r. Jeśli jednak stojąc przed zegarem obrócimy się do tyłu - ujrzymy na oryginalny zegar wbudowany w ścianę eremu.
• Poza memento mori i trupią czaszką na gnomniku znajduje się tu jeszcze jedne odwołanie do śmierci - w północnej części nawy głównej znajduje się drugi zegar, którego wahadło wyrzeźbione jest na kształt anioła śmierci. Biały anioł z kosą w ręku porusza się ponad głowami zwiedzających bezpośrednio pod chórem.
• Dach wykonany został przy współpracy Polaka Piotra Lethana (stworzył konstrukcję dachu) oraz Chorwata Franciszka Meierholda (który pokrył konstrukcję dachu miedzią).
• Wieża ma 25 metrów wysokości i mieści w sobie trzy dzwony.
• Jeden z obrazów predelli ołtarza bocznego był dwukrotnie kradziony. Podczas pierwszej kradzieży został podzielony na trzy części - udało się odzyskać jedynie część środkową. Losy pozostałych części nie są znane.
• W posadzce kościoła znajdują się cztery groby.
• Opodal kolegiaty znajduje się studnia - oryginalna, średniowieczna studnia zakonna, wykonana z gotyckich cegieł i kryta konstrukcją z drewna.
• W oryginalnym, ślicznie odnowionym refektarzu znajduje się aktualnie siedziba Galerii Sztuki Współczesnej.
• W podziemiach odrestaurowanego refektarzu znajduje się kawiarnia, w której można zasilić się w absolutnie unikalnym wnętrzu.

Odwiedź Kolegiatę dzięki Google Street View.

Film pokazujący Kartuzy oraz samą Kolegiatę